სოციალური და პოლიტიკური ფილოსოფია
(თარგმნილია www.tululu.org – ის ელექტრონული წიგნების ინტერნეტ ვერსიიდან)
როდესაც მე ვკითხულობდი კრებულს „რუსეთი და ებრაელები“, მწვავედ ვგრძნობდი იმ რუსი ებრაელების თვითცნობიერების ღრმა ტრაგიზმს, რომელთაც უყვართ რუსეთი, არ უყვართ რუსული რევოლუცია და სურთ იყვნენ რუსეთის პატრიოტები.
Вопросы Философии;–1992;N-3.С. 114-127
1.
დესპოტიზმი არის ადამიანის ადამიანზე ბატონობა, ბატონობა შეუზღუდველი და მართული მხოლოდ მობატონეს ნებით. ამ უფართოესი აზრ-გაგებით, დესპოტიზმი არის არა ცალსახად პოლიტიკური ცნება, არამედ უზოგადესი სოციოლოგიური და მორალურ-სამართლებრივი კატეგორია. დესპოტიზმი იმდენადვეა შესაძლებელი პირადი, ოჯახური, სამოქალაქო ურთიერთობების სფეროში, რამდენადაც სახელმწიფოებრივი მართვის სფეროში. იგი ყველგან ინარჩუნებს თავის უცვლელ არსებას და ყველგან გულისხმობს, ერთის მხრივ, შეუზღუდველ, ნების-მიერ ბატონობას, ხოლო, მეორეს მხრივ, უუფლებობასა და ბრმა მორჩილებას. დესპოტიზმის ფილოსოფიური დაფუძნება მდგომარეობს იმ პრინციპული მორალურ-სამართლებრივი მოსაზრებების დადგენაში, რომელთაგანაც გამომდინარეობს შეუზღუდველი ბატონობის უფლება და ბრმა მორჩილების ვალდებულება; დესპოტიზმის ფილოსოფიური კრიტიკა დაიყვანება ამ მოსაზრებათა კრიტიკაზე. (more…)