Author: ირაკლი გოგიჩაძე

   მაშინ, როდესაც ბჭობა არასწორია, როდესაც მასში გამოყვანილია ლოგიკურად უმართებულო დასკვნები, იმ შემთხვევაშიც კი, როცა წანამძღვრები ჭეშმარიტი, ხოლო თეზისი ნათლად ფორმულირებულია, ვამბობთ, რომ დაშვებულია „შეცდომა არგუმენტაციაში“ ანუ ე.წ. „ფორმალური შეცდომა“.

    ისევე როგორც ყველა მოვლენასა და საგანში, აზრშიც, მის სახეებში — ბჭობასა და დასკვნაში, შეიძლება ერთმანეთისგან განვასხვაოთ შინაარსი და ფორმა .

შენობის (წინადადების) ფორმა გულისხმობს არა იმას თუ რა მასალისგან (შინაარსისგან), რა ელემენტებისგან არაის აგაებული შენობა, არამედ მხოლოდ იმას, თუ როგორ არიან ეს ელემენტები დაკავშირებული ერთმანეთთან. მსგავსად ამისა ბჭობაც და დასკვნაც ყალიბდება გარკვეული შინაარსობრივი ელემენტებისგან. ბჭობის პროცესი, თითოეული დებულების ჩამოყალიბება ამ შინაარსობრივი ელემენტების ერთმანეთთან დაკავშირების პროცესია, ხოლო ის, თუ რა წესით, ყაიდით ხდება მათი ეს შეერთება, შეადგენს ბჭობის ფორმას. აქედან ჩანს, რომ ფორმა იგივე აღნაგობის სტრუქტურაა . (more…)

 გამოცდილება გვასწავლის, რომ არა ყოველი ბჭობით ვაფართოებთ ცოდნას: ზოგჯერ, როდესაც ვცდილობთ ბჭობით დავადგინოთ რაიმე დებულების ჭეშმარიტება, ვერ ვასრულებთ განზრახვას, ვერ ვახერხებთ ამ დებულების ჭეშმარიტების ან მცდარობის დადგენას, მარცხს განვიცდით. მარცხი ბჭობაში არის „ვერდასაბუთება“, რაც იმას ნიშნავს, რომ ჩვენი ძალისხმევა, მოტანილი არგუმენტები (საბუთები) და გაკეთებული დასკვნები  (არგუმენტირების პროცესი) ერთობლივად არ წარმოადგენს თეზისის დასაბუთებას, არ არის ადექვატური ან საკმარისი მისი ჭეშმარიტება-მცდარობის დადგენისთვის. (more…)

 

 

შემეცნების მიზანი და მისი შედეგიც, თუკი ის წარმატებით ხორციელდება, არის ფაქტების, ფაქტებს შორის არსებული კავშირების, კანონზომიერებების ცოდნა. ცოდნას ვაყალიბებთ და გამოვთქვამთ ცალკეული წინადადებების ან წინადადებათა ისეთი სისტემის სახით, რომლის ჭეშმარიტებაც ჩვენთვის ცნობილი ხდება შემეცნების პროცესში. როგორ ახერხებს ადამიანი იმის დადგენას, რომ ესა და ეს დებულება, შესაბამისად, მისი გამომთქმელი წინადადება არის ჭეშმარიტი ან მცდარი? უფრო ზუსტად, რას ეყრდნობა ადამიანი როგორც საფუძველს, როდესაც ის იღებს გადაწყვეტილებას წინადადების ჭეშმარიტების ან მცდარობის თაობაზე? (more…)

(კრებულიდან “ფილოსოფიური ძიებანი” N-20, 2016წ.)

‘Пусть я не знаю смысла жизни, но искание

смысла уже дает смысл жизни.”

Н. А. Бердяев.

 

წინამდებარე სტატიაში ჩვენ ვიყენებთ ისეთ ცნებებს როგორებიცაა — ანთროპოსი, ანთროპული ზრდა, ემპირიული სუბიექტ-ობიექტი, რაციონალური სუბიექტ-ობიექტი, ინდივიდუალი, პიროვნება, საზრისი და ა.შ. — რომელთა შინაარსებიც ჩვენ დავაფიქსირეთ წინამორბედ სტატიებში (“ფილოსოფიური ძიებანის” მეცამეტედან მეცხრამეტე ნომრების ჩათვლით). აქ ჩვენ ხსენებულ ცნებით შინაარსებზე დაყრდნობით შევეცდებით გავარკვიოთ ისეთი ფენომენების რაობა როგორებიცაა — ყოფიერების გაგება, მსოფლმხედველობა, ანთროპული ყოფიერების საზრისი, თანამედროვე ეპოქის სულისკვეთება, ფილოსოფია, მისი ბუნება, შესაძლებლობები, ალტერნატიული მიმართულებები და როლი. (more…)

(თარგმნილია www.tululu.org – ის ელექტრონული წიგნების ინტერნეტ ვერსიიდან)

როდესაც მე ვკითხულობდი კრებულს „რუსეთი და ებრაელები“, მწვავედ ვგრძნობდი იმ რუსი ებრაელების თვითცნობიერების ღრმა ტრაგიზმს, რომელთაც უყვართ რუსეთი, არ უყვართ რუსული რევოლუცია და სურთ იყვნენ რუსეთის პატრიოტები.

(more…)

(კრებულიდან “ფილოსოფიური ძიებანი N-19, 2015 წ.)

“болезнь, в самом широком смысле слова – тела души и духа – это отчуждение.”
“Христос есть исцеляющая сила, преодолевающая отчуждение, ибо Сам Он не был отчужден.”
Пауль Тиллих. Избранное: “Теология културы”.
გაუცხოების ფენომენისადმი ინტერესი ფილოსოფიის ისტორიაში თავს იჩენს კლასიკური გერმანული ფილოსოფიის დასკვნით ეტაპზე, კერძოდ ჰეგელთან და ფოიერბახის გავლით უკიდურეს სიმწვავეს აღწევს მარქსთან.
შემდგომი აქტუალიზაცია ამ თემისა უკვე უკავშირდება ფსიქოანალიზს (ფროიდი), ნეომარქსიზმს (ფრომი) და ზოგადად ექსისტენციალიზმს. (more…)

 

გამორიცხული მესამისა და წინააღმდეგობის კანონები ფილოსოფიური პრინციპებია. ისინი გამოთქვამენ სამყაროს, სინამდვილის შემეცნების უზოგადეს თავისებურებებს. მიუხედავად მათი სიმარტივისა და სიცხადისა, ეს კანონები საფუძვლად უდევს ლოგიკას. ამიტომ მათ ზოგჯერ “აზროვნების ძირითად კანონებს (აზროვნების უმაღლეს პრინციპებს)” უწოდებენ. ლოგიკის ისტორიაში არსებული ტრადიციის მიხედვით, გამორიცხული მესამისა და წინააღმდეგობის კანონების გარდა, აზროვნების უმაღლეს პრინციპებად მიჩნეული იყო აგრეთვე “იგივეობის კანონი” და “საკმაო საფუძვლის კანონი”. (more…)

თხრობითი წინადადების შინაარსის ანალიზი ბოლომდე რომ იქნეს მიყვანილი, საჭიროა გაირკვეს მიმართება საგნობრივი ვითარების ორ მდგომარეობას — მის განხორციელებასა და განუხორციელებლობას შორის — და, მშასადამე თხრობითი წინადადების მნიშვნელობებს — ჭეშმარიტებასა და მცდარობას შორისაც.
დღეს ამ საკითხზე აზრთა სხვადასხვაობა არსებობს. კლასიკური თვალსაზრისი, რომელიც უკვე ანტიკურ ხანაში არისტოტელესა და საბოლოო სახით ქრიზიპოსის შრომებშია შემუშავებული, შეიძლება შემდეგი ორი პრინციპის სახით ჩამოყალიბდეს: (more…)

ლოგიკური აზროვნება, ლოგიკური საქციელი, ლოგიკური გადაწყვეტილება, ამა თუ იმ მოვლენის, ან მოვლენების ლოგიკა და ა.შ. — ასეთ კონტექსტებში “ლოგიკური”, როგორც წესი, კარგად აწყობილს, დამარწმუნებელს, გონივრულს; კანონზომიერს ნიშნავს, ხოლო “ლოგიკა” — კანონზომიერებას.

მიუხედავად ზემოთქმულისა, აზროვნების ჭეშმარიტება და ლოგიკური გამართულობა ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი არ არის, პირიქით, მათ შორის არსებობს უაღრესად მნიშვნელოვანი კავშირი, რის გამოც ცნებები — ჭეშმარიტება და მცდარობა — განსაკუთრებულ როლს თამაშობენ ლოგიკაში. ამიტომ სასარგებლო იქნება თავიდანვე გამოვარკვიოთ ამ ცნებების შინაარსი, ან საზრისი. (more…)

კრებულიდან “ფილოსოფიური ძიებანი” N-18, 2014 წ.

ვგრძნობ, ჩემში ერთადერთი მხოლოდ ნება ანუ გადაწყვეტილების თავისუფლებაა იმდენად დიდი, რომ არ მებადება რაიმე უფრო სრულყოფილი უნარის იდეა. (რენე დეკარტი, „მეტაფიზიკური მედიტაციები“: მედიტაცია მეოთხე)

1
თავისუფლების ცნების შინაარსი მეტად ფართოა, მისი ყოველი ასპექტის მომცველი ანალიზი, შეფასება ერთბაშად შეუძლებელია. ამის მიზეზი ცხოვრების სიურპრიზულობაა, რამაც (მაგ., გამოცხადებამ, …) ნებისმიერ დროს შეიძლება რადიკალურად შეცვალოს ჩვენი დეტერმინისტული თუ ინდეტერმინისტული თვალსაზრისი. (more…)